Circulatiestoornissen menselijk lichaam

Het Cerebrovasculaire Accident (CVA, letterlijk: hersen-vaataandoening), in de volksmond meestal hersenbloeding of beroerte genoemd, is naast het hartinfarct en kanker nog steeds een van de belangrijkste doodsoorzaken.

Een CVA is een gelokaliseerde stoornis van de hersenfuncties, zeer waarschijnlijk van vasculaire oorsprong (oorsprong aan de vaten). De klinische verschijnselen ontstaan snel en leiden al dan niet tot blijvend functieverlies of de dood. Van de 20.000 mensen die jaarlijkst in Nederland een CVA krijgen, overlijdt een groot deel acuut of binnen enkele weken.

De frequentie is de laatste dertig jaar voortdurend afgenomen. De reden hiervan is niet helemaal duidelijk. Een grotere bewustheid van de risicofactoren (hypertensie ((hoge bloeddruk)), diabetes mellitus, roken, weinig lichaamsbeweging, vet eten), een verbeterde profylactische behandeling (ter voorkoming) en ee ngoede begeleiding van hen die een groter risico lopen, hebben hier mogelijk toe bijgedragen. Toch is de verwachting dat door de sterke vergrijzing van de Nederlandse bevolking het aantal CVA's in de toekomst flink zal gaan stijgen.

Het CVA kan worden onderverdeeld in onbloedige (trombotische of embolische infarcten) en bloedige (door interne bloedingen) CVA's.

Onbloedige cerebrovasculaire Accidenten
Een afsluiting van een groot vat naar de hersenen leidt tot een doorbloedingsstoornis en daardoor tot het afsterven van een deel van het hersenweefsel. De grootte van het infarct hangt net als bij het hartinfarct af van de plaats van de afsluiting en de aan- of afwezigheid van een collaterale circulatie (zoals bij arteriosclerose).

Net zoals bij het hart kan ook bij de hersenen sprake zijn van een tijdelijke aanval van zuurstofnood. De verschijnselen die hierbij optreden zijn dezelfde als bij een CVA, maar ze zijn binnen enkele uren tot een dag weer verdwenen. In zo'n geval wordt gesproken van een TIA (Transient ischaemic attack = voorbijgaande aanval van ischemie of wel zuurstoftekort).

Afhankelijk van de lokalisatie van het herseninfarct kunnen de volgende verschijnselen optreden:

- Halfzijdige verlamming, heterolateraal (gekruist). Dat wil zeggen dat de patiënt links verlamd raakt als het infarct in de rechter hersenhelft zit.
- (Voorbijgaande) Blindheid, homolateraal (ongekruist).
- Verlamming van de gelaatsspieren, eveneens homolateraal (ongekruist).

Daarnaast kunnen zaken als afasie (spraakstoornissen), slikstoornissen, functiestoornissen van blaas en/of rectum en dergelijke optreden. Bij het onderzoek naar de oorzaak van het CVA is de CT-scan het belangrijkste. Hiermee is het onderscheid te maken tussen een infarct en een bloeding. Als een vaatoperatie overwogen wordt, maakt men vooraf een arteriografie, om de precieze locatie en de aard van de vaatafwijkingen te bepalen.

Behandeling van een onbloedige CVA in het acute stadium bestaat uit:

- Regulatie van de bloeddruk (zowel een te lage als een te hoge bloeddruk zijn ongunstig)
- Voorkomen van infecties (vooral longonstekingen en blaasinfecties bedreigen de patiënt)
- Voorkomen van gewrichtsverstijving
- Voorkomen van decubitus
- Voorkomen van diep-veneuze trombose/longembolie.

Daarnaast moet snel worden begonnen met het zoveel mogelijk reactiveren van de patiënt. Medicijnen ter voorkoming van nieuwe infarcten worden pas gegeven als het risico op een bloeding is geweken. Ook dienen de eerder genoemde risicoverhogende factoren (hypertensie, overgewicht en dergelijke) aangepakt te worden.

De revalidatie van CVA-patiënten vergt veel inspanning en tijd. Gedurende die tijd leren de patiënten de beperkte capaciteiten die ze nog hebben zoveel mogelijk te benutten. Het hersenweefsel dat is afgestorven, herstelt NIET meer, waardoor volledige genezing niet mogelijk is. Sommige functies worden overgenomen door andere hersencellen, waarbij het grootste deel van het herstel in de eerste zes weken na het CVA te verwachten is. Pas na twee jaar is echter een eindtoestand bereikt. Daarom is het niet mogelijk om in het acute stadium te voorspellen welke mogelijkheden de patiënt uiteindelijk nog zal hebben.

Voorkoming van CVA's is uiteraard gericht op het bestrijden van de risicofactoren, met name bij patiënten die al ee nof meer TIA's hebben doorgemaakt. Naast algemene maatregelen zoals bestrijding van hpertensie en overgewicht en stoppen met roken, wordt een onderhoudsdosering acetyl-salicylzuur voorgeschreven om, net als bij het angina pectoris, nieuwe vaatcomplicaties te voorkomen.

Bloedige Cerebrovasculaire Accidenten
Men onderscheidt twee verschillende vormen van bloedige CVA's: de intracerebrale bloeding (in het hersenweefsel) en de extracerebrale bloeding (buiten het hersenweefsel). De extracerebrale bloedingen betreffen de subarachnoïdale bloeding, het subduraal hematoom en het epiduraal hematoom. Al deze bloedingen worden in dit artikel niet verder uitgewerkt. Voor beide vormen van bloedige CVA's zijn verschillende oorzaken mogelijk, zoals: arteriosclerose (slagaderverkalking), aangeboren vaatafwijkingen (aneurysmata), schedeltraumata, bloedingen in een vaatrijke tumor of een verhoogde bloedingsneiging (door aangeboren stollingsafwijkingen of gebruik van anticoagulantie (anti-stollingsmedicatie).