woensdag 25 april 2012

Informatie over de koe


We weten dat de koe voor vlees, melk en leer zorgt, maar wat weten we verder nog over de koe? Vrij weinig! In deze tekst lees je allerlei informatie over de (Nederlandse) koe.

De weg van kalf naar koe

Een koe draagt haar kalf 9 maanden in de buik. Meestal heeft de koe geen hulp nodig bij de geboorte van haar kalf, maar soms heeft de koe hulp nodig van de boer en/of veearts. De veearts word er over het algemeen op het laatste moment bij gehaald, omdat de kosten van een veearts behoorlijk kunnen oplopen voor een keizersnede bij een koe. Hierbij kunt u denken aan ongeveer 200 euro. Een kalf weegt bij de geboorte ongeveer 40 kilo. In het eerste levensjaar groeit het kalf het meeste. Zijn gewicht is na een jaar ongeveer 9 keer groter geworden. Het kalf weegt dan ongeveer 375 kilo. Al vlak na de geboorte (+ na 20 minuten) kan het kalf al staan en probeert het te lopen. Zodra het lopen een beetje lukt, gaat het op zoek naar de spenen van de koe, om te drinken. De eerste 3 dagen geeft de (moeder)koe Biest, een speciaal soort melk die ervoor zorgt dat het kalf de eerste paar weken niet ziek wordt. Na de periode van 3 dagen, geeft de koe weer gewone melk die ook in de winkels te verkrijgen is.

Na een hele korte tijd, meestal 3 dagen, wordt het kalf bij de moeder weggehaald, en gaat het kalf over op kunstmelk. Dit is melkpoeder gemengd met lauw water van ongeveer 13 graden. Deze kunstmelk kunt u vergelijken met de melk die u maakt van melkpoeder voor uw eigen baby. Als het kalf ongeveer 4 weken oud is, krijgt het opfokkorrels, dat zijn kleine brokken die ze makkelijk weg kunnen krijgen en welke licht verteerbaar zijn.

De pink. Als een kalf 1 jaar is geworden, is het geen kalf meer, maar wordt het Pink genoemd. Wanneer de Pink ongeveer 1.5 jaar oud is, wordt ze bevrucht via Kunstmatige Inseminatie (KI), of ze wordt gedekt door een stier, maar dat komt in Nederland nog maar weinig voor. Zo gauw de Pink gekalft heeft, noemen we haar een vaars. Ze is dan 2 jaar en weegt ongeveer 500 kg. Als een vaars voor de tweede keer een kalf heeft gekregen, kan het dier pas een koe genoemd worden. Een vaars kan herkend worden aan de kleinere uiers dan de koe.

Na ongeveer 4 jaar is een koe pas volgroeid. Ze weegt dan ongeveer 600 kilo. Vergeleken met de stier, is ze dan een lichtgewichte, want een stier haalt gemakkelijk een gewicht van 1000 kilo.

Oormerken

Sinds enige jaren is het verplicht om de koeien te oormerken. Het lijkt op een grote gele oorbel met een zwart nummer erop (met streepjescode). Door dit I&R systeem (informatie en registratie) kan iedereen die iets met de koe te maken heeft, van boer tot slachterij, het dier herkennen en controleren. Op deze oormerken  staat o.a. de naam van de koe, leeftijd, en het krachtvoer dat deze (mogelijk) krijgt.

Magenstelsel van de koe

Net als ieder ander levend wezen heeft de koe voedsel nodig. Ze neemt gras, hooi, grasbrok e.d. op via haar mond. Elke hap slikt ze door zonder te kauwen. Maar in tegenstelling tot de meeste dieren, heeft de koe niet 1, maar 4 magen.

Eerst komt het voedsel in de eerste maag, de Rumen (ook wel pens genoemd). Als de Rumen vol is, komt het voedsel bij kleine beetjes terug in de bek. Het wordt dan herkauwd. Daarna wordt het ingeslikt en gaat het verder naar de tweede maag. De tweede maag is de Recticulum (ook wel de netmaag genoemd). Hierin wordt de herkauwde massa verder verteerd. Daarna gaat het weer naar de derde maag toe. De volgende maag (derde) heet de Omasum (ook wel Boekmaag). Hier wordt het vocht uit het verteerde voedsel gehaald.

Dan, gaat het voedsel (of wat er nog van over is) naar de laatste maag, de Abomasum. Dat is de Lebmaag. Deze maag lijkt het meeste o de maag van een mens. Hier worden de voedingsstoffen verteerd. Voedingsstoffen worden opgenomen via de darmwand en gaan naar de plaats waar ze benodigd zijn. Dat kan in heel het lichaam zijn, in elke cel. De rest, de afvalstoffen, gaan verder naar buiten als mest.

Zo maakt de koe melk

De bruikbare bestanddelen die vanuit de Abomasum (4e maag) komen, komen eerst in het bloed terecht. Het bloed voert de voedzame bestanddelen, zoals eiwitten, koolhydraten (suiker en zetmeel), zouten en water door het lichaam. Zo komen de voedingsstoffen ook in de uier van de koe terecht.

In de uier stroomt het bloed door een heel fijn vertakt stelsel van aderen en adertjes. Dit bloedvatenstelsel leidt het bloed langs de zogenaamde klierkwabjes. Deze klierkwabjes bestaan uit melkblaasjes (zo’n 8 miljoen). De wanden van de blaasjes bestaan weer uit melkcellen (ongeveer 700 per blaasje). Hierin geschiedt de eigenlijke vorming van de melk. Dat gaat het hele etmaal door, 7 dagen per week, 365 dagen per jaar. De melkcellen ontrekken de bestandsdelen voor de vorming van de melk aan het bloed. Sommige stoffen worden onveranderd uit het bloed opgenomen. Andere melkbestanddelen moeten in de melkcellen opgebouwd worden uit de stoffen die het bloed aandraagt. Dat is het geval met eiwitdeeltjes en melksuiker.
De cel deponeert deze stoffen in het melkblaasje.

De vetbolletjes die in de melk zweven, worden ook in de melkcellen aangemaakt. Door uitstulping en afsnoering maken de vetbolletjes zich van de celwand los. Daardoor worden ze omgeven door een laagje dat afkomstig is van de celwand. De melk wordt zo druppel voor druppel gemaakt en vult geleidelijk aan de melkblaasjes en de melkgangen die daardoor opzwellen. Daarin kan veel melk worden opgeslagen. Er moet ongeveer 400 liter bloed door de uier stromen voor het maken van 1 liter melk.

Dit is de samenstelling van de melk:
  • 87.3 % water
  • 3.9 % vet
  • 3.35 % eiwit
  • 4.6 % melksuiker
  • 0.15 % citroenzure zouten
  • 0.7 % minerale zouten.
Vanuit de melkblaasjes stroomt de melk in melkkanaaltjes en vervolgens in wijdere melkgangen. De melk komt terecht in de melkboezem. Onder deze opslagplaats bevindt zich de speen, die onderaan wordt afgesloten door een kringspier. De uier van de koe bestaat uit 4 afdelingen, de kwartieren. Elk kwartier maakt zijn eigen melk. Aan elk kwartier is ook 1 speen verbonden.

Wanneer begint de melkvorming

Als er een kalf wordt geboren, vormt de hypofyse (een klier achterin de hersenen) van de moederkoe een bijzondere stof, een hormoon. Dit hormoon heet prolactine. Door het bloed wordt het naar de uier vervoerd. Daar zet het de melkvorming in werking. Een koe geeft zo’n 25 liter melk per dag en zo’n 7500 liter melk per jaar.

Zodra het kalf gaat spenen of de boer gaat melken, wordt het zenuwstelsel van de koe geprikkeld. Een koe geeft maar zo’n 10 maanden melk en ongeveer 2 maanden later weer melk, als ze weer heeft gekalft.

LET OP

Een koe geeft pas melk als ze een kalf heeft gebaard. Een kalfloze koe geeft dus GEEN melk!!!

De melkmachine

Vroeger werden koeien met de hand gemolken, maar dat gebeurt tegenwoordig niet meer. De melkmachine is daarvoor in de plaats gekomen. Dit neemt veel minder tijd in beslag, want de koe moet ’s ochtends en ’s avonds gemolken worden, omdat anders de uier te gezwollen raakt en dit veel pijn veroorzaakt bij de koe.

De boer staat in de melkstal in een soort grote put, zodat de boer makkelijker bij de uiers van de koe kan komen. In de moderne melkstal kunnen 12 koeien tegelijk gemolken worden, 6 aan elke kant. De koeien kunnen ook eten pakken uit een bak naast zich, zodat ze rustig blijven tijdens het melken.

Eerst reinigt de boer de uier van de koe en sluit deze aan het melkstel met de tepelhouders aan op de spenen. De melkmachine produceert afwisselend een zuigslag en een rustslag. Bij de zuigslag ontstaat onderdruk in de tepelhouder. De speen zet uit, de sluitspier opent zich, de melk komt naar buiten en stroomt in de melkleiding van de melkmachine. Bij de rustslag kan de bloedcirculatie in de speen zich weer herstellen. De melk komt in een grote tank terecht. De melk wordt afgekoeld tot 4 graden. Een paar keer per week komt de melkwagen de melk ophalen en word het naar de fabriek gebracht.

Voedsel

Koeien eten natuurlijk ander voedsel dan de mens, zoals graag de resten van de suikerbiet. Hieronder het meest voorkomende voedsel van de koe in Nederland:
  • Kuil: Kuil is gedroogd gras dat de boer binnenhaalt als hij gemaaid heeft. Dan laat hij het gras onder een dekzijl drogen (voor een paar maanden meestal).
  • Grasbrok: Een brok die gemaakt is van gemalen en geperst gras. Je kan het herkennen aan de groene stukjes gras die erin verwerkt zitten. Verder is de brok donker van kleur.
  • Pulpmix: Een brok die bestaat uit 50% uit resten van de suikerbiet en 50% toegevoegde mineralen.
  • Opfokkorrel: Brokken die bestemd zijn voor kalveren van 3 à 4 weken oud. Doordat de brok zo klein is, is het makkelijk weg te krijgen. Ook voor de volwassen koe is dit een lekkernij, alhoewel ze dit zeer zelden krijgen.
  • Maïs: gemalen maïs met stengels en bladeren van de maïs.
  • Melkbrok: Een brok die kleiner is dan de grasbrok en de pulpmix.

Hoe de koe de dag doorbrengt

Deze lijst is door geleerden samengesteld over hoe de koe de dag doorbrengt in gemiddeld 24 uur. (bron onbekend).
  • Aantal uren grazen: 4 tot 9 uur
  • Aantal happen: 24000
  • Hoeveel vers groenvoer: 10% van het lichaamsgewicht
  • Afgelegde afstand: 3 tot 5 kilometer
  • Aantal uren herkauwen: 4 tot 9 uur (75% gebeurt liggend)
  • Aantal herkauwperioden: 15 tot 20
  • Aantal kauwbewegingen (grazen en herkauwen): 40.000
  • Aantal herkauwbrokken: 360
  • Hoeveel liter drinken: 30 tot 100 liter
  • Aantal keer drinken: 1 tot 4
  • Aantal uur liggend, meestal herkauwend: 9 tot 12
  • Aantal uur staand, niet grazen: 8 tot 9
  • Aantal keer ontlasting: 12 tot 18
  • Hoeveelheid vaste uitwerpselen in kilo’s    30 tot 40 kilo
  • Aantal keren urineren: 7 tot 10
  • hoeveelheid urine in liters: 10 tot 25 liter.
En dat allemaal terwijl de koe maar 20 minuten slaapt per 24 uur.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten