Dwarslaesie

Bij een HNP (Hernia Nuclei Pulposi) is het ruggenmerg zelf niet beschadigd, maar is sprake van druk op de uittredende zenuw. Wanneer het ruggenmerg wel beschadigd raakt, kan een dwarslaesie ontstaan. Lees in dit artikel meer over de dwarslaesie.

Een dwarslaesie ontstaat als de continuíteit van het ruggenmerg onderbroken wordt. Dit kan gebeuren door fracturen en verplaatsing van wervels door een trauma (bijv. een ernstig verkeersongeluk) of door een ziekteproces in het ruggenmerg (bijv. een tumor). De bespreking zal beperkt zijn tot de traumapatiënt, van bijvoorbeeld een auto-ongeluk, daar patiënten met een ziekteproces in de wervelkolom een speciale behandeling nodig hebben naast die van de dwarslaesie.

Anatomie en fysiologie van de wervelkolom en ruggenmerg
De wevelkolom bestaat uit achter vervicale, twaalf thoracale, vijf lumbale en vijf sacrale wervels. Tussen de verschillende wervels treden enuwen uit die de verschillende delen van het lichaam voorzien van prikkels vanuit de hersenen en omgekeerd. In de praktijk worden de meeste letsels gezien ter hoogte van de vijfde en zesde cervicale wervel (C5, C6) en de elfde en de twaalfde thoracale wervel (Th11, Th12). Als iemand ter hoogte van C6 een complete dwarslaesie heeft opgelopen, zal onder dat niveau de functie van de uittredende ruggenmergszenuwen verloren zijn gegaan. Elk uittredende zenuw verzrogt (innerveert) een bepaald deel (segment) van het lichaam. De zenuw die uittreedt onder C4 verzorgt de hals; C5 verzorgt de hals, schoudergordel en een deel van de arm; C6 verzorgt een klein deel van de rug net onder de nek, de schoudergordel en een deel van de arm enzovoort. Bij een complete dwarslaesie ter hoogte van C6 zal dus het gevoel en de bewegingmogelijkheid in het gehele lichaam verloren zijn gegaan, behalve in een deel van de armen, de hals en het gelaat. Met een algemeen lichamelijk onderzoek is de hoogte van de dwarslaesie dus al redelijk nauwkeurig te bepalen.

Symptomen van de complete dwarslaesie
De hieronder genoemde symptomen van de complete dwarslaesie kunnen bij een gedeeltelijke dwarslaesie (veel) minder duidelijk aanwezig zijn.

- Uitval van de sensibiliteit. Een dwarslaesie zal altijd leiden tot een stoornis van het gevoel onder het niveau van de beschadiging. De uitgebreidheid van dit gebied hangt dus af van de plaats van de onderbreking van het ruggenmerg.
- Uitval van de motoriek. Niet alleen de gevoelszenuwen, maar ook de motorische zenuwen die de spieren van prikkels voorzien, zijn onder het niveau van de laesie uitgevallen. Dit betekent dat de patiënt verlamd is.
- Uitval van reflexen. In het acute stadium zijn de reflexen uitgevallen, maar deze keren later weer terug.
- Uitval van blaas- en rectumfunctie. Aanvankelijk zijn de blaas- en rectumspieren verlamd en treden blaasretentie en ileus op. In het chronische stadium verbeteren de functies weer en is door training vrijwel altijd een automatische controle van deze functies te verkrijgen.
- Priapisme. Bij een hoge dwarslaesie treedt in het acute stadium soms een continue, gedeeltelijke, vaak pijnlijke erectie van de penis op.

Bij een ernstig ongeval moet altijd rekening worden gehouden met de mogelijkheid van een letsel van de wervelkolom. Een beschadiging van het ruggenmerg is dan nog niet altijd aanwezig. Een wervel kan bijvoorbeeld wel gebroken zijn, maar nog niet verplaatst, waardoor het ruggenmerg nog intact is. Door onnodige bewegingen te vermijden is het mogelijk een dwarslaesie te voorkomen. Mede hierom wordt in het algemeen aangeraden om slachtoffers van een ongeval niet te verplaatsen, tenzij het dringend noodzakelijk is.

Onderzoek en behandeling
Met röntgenfoto's kunnen eventueel aanwezige fracturen en dislocaties worden aangetoond. Op een CT-scan zijn deze afwijkingen nog duidelijker zichtbaar. Zonodig kan nader onderzoek in de vorm van een myelografie (röntgenfoto met ingespoten contrastvloeistof) plaatsvinden. In het acute stadium bestaat de behandeling vooral uit het uitoefenen van tractie in de lengterichting van de wervelkolom. Bij een letsel van de halswervelkolom gebruikt men daar tegenwoordig de Crutchfield-klem voor. Dezewordt aangebracht in twee gaatjes die in de schedel zijn geboord. Aan een draad, die aan de klem is bevestigd en over een katrol wordt geleid, kunnen gewichten naar behoefte worden opgehangen. De tractie moet over het algemeen langdurig (enkele maanden) worden voortgezet. Ter voorkoming van decubitus, wordt de patiënt op een kantelbed verpleegd. Men moet verder regelmatig controleren op de ontwikkeling van een urineweginfecite en deze zo nodig direct behandelen. Hierdoor kan men de ontwikkeling van een urosepsis soms voor zijn.

Operatief ingrijpen is in dit acute stadium alleen nodig als de neurologische symptomen zich uitbreiden. Een operatie kan in dat geval bestaan uit verwijdering van één of meer wervelbogen (laminectomie), waardoor het ruggenmerg meer ruimte krijgt.

Na het acute stadium en genezing van de eventuele fractuur en dergelijke begint voor de patiënt een langdurige revalidatieproces dat maanden tot jaren kan duren. In het acute stadium bestaat er een 'shock' van het ruggenmerg, waardoor de verschijnselen ernstiger zijn dan men op grond van de beschadiging zou verwachten. In het chronische stadium kunnen diverse lichaamsfuncties zich nog (gedeeltelijk) herstellen. In het revalidatisproces wordt getracht dit herstel zoveel mogelijk te begeleiden en te stimuleren. Wat echter definitief kapot is, herstelt niet meer. Het is dan ook uiterst belangrijk dat de patiënt dit accepteert en leer t leven met zijn handicap.