vrijdag 27 april 2012

Paardenras: Fries


De Fries, een zwarte parel en de trots van Nederland. De Fries, het enige raspaard waarvan de roots in Nederland liggen. Om precies te zijn: de provincie Friesland, waar het zijn naam ook aan dankt.

Geschiedenis

De wortels van de Fries gaan ver terug in de tijd. Sommige bronnen vermelden dat het Friese paard al door de Romeinen werd gebruikt en dat dit ras daar zeer geliefd was. Het ras werd door de Romeinen hoogstwaarschijnlijk gebruikt als oorlogspaard op de veldtochten naar Engeland. Ook in de Middeleeuwen was het Friese paard erg belangrijk en diende dit ras vooral als krijgspaard. Het Friese paard van deze tijd vertoont nog steeds overduidelijke overeenkomsten met zijn voorouders die in de Romeinse tijd en de Middeleeuwen gebruikt werden, alleen is de Fries van nu minder zwaar, dankzij de inmenging vanAndalusisch bloed tijdens de Tachtigjarige Oorlog, en zorgde voor een actief en veelzijdig type Fries in de zeventiende eeuw.

De Fries was dus vroeger anders dan de hedendaagse Fries. De hedendaagse Fries is nu niet alleen lichter gebouwd, maar komt ook alleen nog maar in het zwart voor. Zeer zelden komt het voor dat er een 'Red Friesian' geboren wordt. Deze Fries is bruin van kleur, in plaats van zwart. Later wordt hier nog op terug gekomen.
Het was ook logisch dat de historische Fries vroeger veel zwaarder was als nu, het paard moest toen namelijk de ridders met hun zware harnas en wapenuitrusting kunnen dragen. Dit kon met gemak 250-275 kilogram wegen. Ook had dit schone ras een goede reputatie als landbouwpaard. De Fries kon gebruikt worden voor de lichte karweitjes op het land. In de negentiende eeuw begon het Friese paard ook een reputatie op te bouwen als een harddraver.

Uitsterven

Aan het begin van de twintigste eeuw was het aantal Friezen echter zo sterk gedaald, dat het ras met uitsterven bedreigd werd. Dit werd vooral veroorzaakt door de snelle toename van de mechanisatie in de landbouw, waardoor dit ras snel betekenis verloor als landbouwpaard. Het gevolg hiervan was de sterk dalende vraag naar het Friese paard, waardoor de fokkerijen gedwongen werden om te stoppen, omdat ze er geen geld meer uit konden halen. Bijna alle fokkerijen hebben in die periode hun deuren moeten sluiten. Ook de opkomst van andere vervoersmiddelen, zoals de auto, had een sterke invloed op de sterke afname van dit Friese paard.

De Fries werd zelfs zo erg met uitsterven bedreigd, dat er vlak voor de eerste wereldoorlog nog maar drie Friese hengsten waren. Hoe erg het ook klinkt, maar deze wereldoorlog werd de redding van dit ras. Dankzij de Eerste Wereldoorlog kwam dit ras - gelukkig - weer helemaal terug, en dit keer als werkpaard. Door de ernstige schaarste aan brandstof en een ernstig tekort aan - nog werkende - voertuigen was het paard meer nodig dan ooit tevoren.

Na de oorlog stelde de Koninklijke Vereniging zich tot taak het Friese paard tegen uitsterven te behoeden en het type te behouden. Dankzij de meewerkende fokkers beschikken wij nu weer over een zuivere Fries, zonder verdere inmenging van andere rassen. In de 21ste eeuw is de Fries weer razend populair geworden, en dat zelfs ver over de grenzen van onze provincie Friesland, en daarbij Nederland. Met dank aan goede fok telde het FPS (Fries Paarden Stamboek) in 2003 reeds 40.000 ingeschreven paarden. De Fries kan enorm hard draven en werd dan ook snel beroemd om de bijzondere draf met de hoge knieactie. De Fries werd zelfs gebruikt om andere rassen te verbeteren, waarvan de 
Norfolk Trotter en de Orlow Draver goede voorbeelden zijn.

FPS en FHANA

Het FPS is een afkorting voor: Het Friesch Paarden Stamboek. De FPS is een wereldwijde vereniging die de zuiverheid en de kwaliteiten van het Frieze paardenras bewaakt. Het stamboek keurt en adviseert o.a. op het gebied van de fok en zorgt tevens voor de stamboompapieren. In Noord Amerika is het FPS vervangen door de FHANA, de Friesian Horse Association of North America. Deze werkt hetzelfde als het FPS.

Het uiterlijk van de Fries

Ookal heeft iemand geen verstand van paarden, iedereen weet wel de Fries aan te wijzen. Dit komt door de statige en fiere houding met een fijn hoofd, gebogen hals en weelderige en golvende manen en staart.
  • skelet: het skelet van de Fries is sterk en compact.
  • hoofd: het hoofd mag niet te lang of te kort zijn. Een te breed hoofd wordt door volgens de FPS niet toegestaan. Het hoofd moet vooral droog en sprekend zijn.
  • oren: de oren zijn tamelijk klein. De oorpunten behoren iets naar elkaar toe te neigen. De oren zijn spits en zeer beweeglijk.
  • neus: De neus hoort (bij voorkeur) recht of iets hol te zijn. De neusgaten zijn groot en soms gevoelig.
  • ogen: de ogen behoren zwart en glanzend te zijn, evenals amandelvormig.
  • mond: de lippen zijn goed gesloten en de tanden moeten goed op elkaar passen.
  • hals: De overgang tussen hoofd en hals moet mooi en vloeiend zijn. De nek is lang zodat het paard de mogelijk heeft om het hoofd voldoende af te buigen. De gehele afzeting van het hoofd niet te zwaar. Er dient voldoende ruimte bij de keelgant ge tijn. Hals is licht gebogen met manenkam. De manen zijn lichtgolvend en lang. De manen behoren zwart te zijn. De hals mag niet te kort zijn en dient voldoende gespierd te zijn. De Fries mag geen onderhals hebben. De hals staat hoog op de borst.
  • schoft: de schoft is niet te plat en goed ontwikkeld. De schoft loopt geleidelijk over in de rug.
  • rug: De rug is kort en sterk. Is goed gespierd. Een iets weke rug is toegestaan bij de FPS.
  • lendenen: Breed, sterk en goed gespierd.
  • Kruis: iets afhellend, niet te kort en voldoende breed en gespierd. Mag niet rond of spits toelopend zijn (nauwe zitbenen).
  • Staart: de staart is niet te laag en niet te hoog ingeplant. De broekspier moet goed ontwikkeld zijn en lang doorlopen. De staart is lichtgolvend en lang.
  • schouder: Lang en goedgeplaatst. De boegen zijn ruimvoldoende geplaatst en zorgt samen met het borstbeen en een goede bespiering voor een mooie voorborst. De schouder is erg gespierd.
  • borst: behoort niet te breed en niet te smal te zijn.
  • ribben: lang en goed gewelfd. Moet goed ruimte kunnen geven voor de longen en het hart. Tonrond wordt niet goedgekeurd.
  • buik:Moet  voldoende dieptehoudend zijn wanneer deze naar achteren loopt.
  • benen: bevatten aan de onderkant veel behang (lange beharing rondom de hoeven) en hebben een vetlok. De voorbenen zijn goedgeplaatst. Vooraanzicht van de voorbenen: loodrecht naar beneden; onder een hoefbreedte tussenruimte. Zijaanzicht van de voorbenen: loodrecht tot en met de kogel, koot staat onder een hoek van 45 graden ten opzichte van de bodem. De pijp is niet te lang, maar er moet voldoende ruimte zijn in de bovenarm. De koot is lang, maar verend. De pijp van het achterbeen is iets langer. Bovenbenen zijn goed gespierd. De gewrichten van de voor en achterbenen zijn goed ontwikkeld, droog en gefungeerd. De hoeven zijn ruim en gaaf, ze hebben een diepblauwe kleur.
  • De stokmaat ligt tussen de 1.50 en de 1.70 meter.

Kleur

De kleur van dit ras is gitzwart. Heel zelden komt er een Red Friesian voor, maar deze worden niet toegelaten in het stamboek. (lees verder hierover bij het hoofdstuk over de Red Friesian).

Beweging

Alle gangen van de Fries zijn ruim en statig. Bovendien worden de gangen statig uitgevoerd.
  • stap: De stap is recht gesteld. De stap is krachtig en buigzaam. De Fries beheerst een ruime stap welke uit de schouder komt en voldoende stuwing heeft vanuit de achterhand. De achterhand is tijdens de stap sterk ondergebracht.
  • draf: De draf gaat verheven met een hoge knieactie en heeft een goede stuwing vanuit de achterhand, evenals de stap. Dient lichtvoetig te zijn met een zweefmoment. Tijdens de draf moet er voldoende buiging zijn in het spronggewricht.
  • galop: De galop is licht met een ietwat hoge knieactie. De galop wordt hoog gesprongen, welke het paard een sierlijke indruk geeft.

Het karakter

De indrukwekkende Fries is een vriendelijk en levendig paard. Hij is intelligent en het is een dier dat graag dingen leert. Een trouw paard met veel weerstandsvermogen. Het Friesche paard is zeer gemakkelijk in de omgang. Ook is het gemakkelijk in de omgang met kinderen. De Fries vraagt weinig, maar geeft veel!

Gebruiksmogelijkheden

Het zijn veelzijdige paarden die onder andere voor de sjees gebruikt worden en het is een populair show- en circuspaard. Verder wordt de Fries veelvuldig gebruikt als rijpaard, tuigpaard, dressuurpaard en loopt het sierlijk voor de koets uit.

Drafsport

In de 19e eeuw werd de drafsport populairder dan ooit en de fokkers probeerden dan ook de al hooggrijpende draf te verbeteren door te kruisen met dravers.

Shownummers

Friezen zijn bekend van de shownummers waarin Friezen voor de sjees lopen, en gereden worden door boeren en boerinnen in klederdracht, welke uit de 18e en 19e eeuw stammen.

Dressuur

De Fries heeft duidelijk aanleg voor dressuur. Peter Spahn, (België) rijdt samen met de legendarische hengst Adel 257 mee in de Grand Prix.

Arabo-Fries

De Europese Arabo-Friezen Vereniging (EAFV) is momenteel bezig om een klein deel Arabier in de Fries terug te fokken. Zo pogen ze de Fries geschikter te maken als sportpaard. De Arabo-Fries wordt (nog) niet opgenomen in het FPS; een Arabo-Fries is een uitgebalanceerd fokproduct, en zeker geen 'crossbred'.

Red Friesian

Heel zelden komt er een Fries paard ter wereld dat niet de gebruikelijke gitzwarte kleur heeft, maar deze is roodbruin. Deze kleur wordt chestnut genoemd. Deze bijzondere Friezen worden "Red Friesian" of "Fox Friesian" genoemd.

In 1877 kwam al een Red Friesian voor in de stamboom van het FPS. Deze hengst droeg de naam David 11. Deze bijzondere hengst was in twee opzichten bijzonder uniek geworden; David 11 was niet alleen de eerste Red Friesian die werd toegestaan tot het stamboek, hij was ook nog eens de kleinste van de heel Friezen hengstenstapel die was goedgekeurd door de FPS. Tot in de jaren 30 van de vorige eeuw konden Red Friesians ook in de stamboeken geregistreerd worden. De laatste geregistreerde Red Friesian stamt uit 1938. Dit was een merrie met veulen.

Om een Red Friesian te krijgen, moeten de beide ouders de "red" factor in zich hebben, zonder dat deze zichtbaar is. Hierdoor is het niet bekend hoeveel Friezen er rondlopen met het "red" factor in hun genen. Wanneer beide ouders de "red" factor hebben, heeft het veulen 25% kans dat het een "red" friesian is. Een enkele keer wordt er een Red Friesian geboren, maar dit komt dan ook zeer zelden voor. Deze veulens worden DNA-getest om er zeker van te zijn dat het 100% Fries bloed in zich heeft.

De FPS heeft een regel ingesteld dat hengsten met het "red" factor uitgesloten worden voor dekking, om voorbestaan van de chestnut kleur tegen te gaan. Alle stamboek hengsten worden op dit factor getest, alhoewel er nog steeds veulens worden geboren die een Red Friesian zijn.

De enige - hedendaagse - geregistreerde Red Friesian hengst beheerst de Piaff en de Passage volledig, en is een ster in de show "The Magical World of The Dancing Horse". Fire Magic is wel ter beschikking gesteld als dekhengst voor crossbreeds en voor het verbeteren van andere rassen. Alleen mag Fire Magic niet zorgen voor nakomelingen van het Friese paard, dankzij zijn speciale kleur...

Geen opmerkingen:

Een reactie posten