Persoonlijke beschermingsmiddelen bij de brandweer

Brandweerlieden beoefenen een gevaarlijk beroep. Waar anderen van een plaats weggaan, bijvoorbeeld bij brand, komt de brandweer in actie. Om de brandweermensen te beschermen tijdens hun werk, zijn er een aantal persoonlijke beschermingsmiddelen ontwikkeld.

Waarom persoonlijke beschermingsmiddelen

Zoals al in de inleiding beschreven is, is het voor brandweerlieden belangrijk om het lichaam goed te beschermen tegen de gevaren waaraan het blootgesteld wordt. Hierbij kunt u denken aan gevaarlijke stoffen (rook), chemische en radioactieve stoffen, vuur, hitte en instortingsgevaar. Het dragen van beschermende kleding (het 'brandweerpak') is in de meeste gevallen niet voldoende om de persoon te beschermen. Naast het dragen van de beschermende kleding zijn er nog andere persoonlijke beschermingsmiddelen die de brandweerman of -vrouw kan dragen tijdens de inzet.

Welke soorten persoonlijke beschermingsmiddelen

Er zijn een flink aantal soorten persoonlijke beschermingsmiddelen beschikbaar voor de hedendaagse brandweerman. Tijdens elke inzet kunnen de persoonlijke beschermingsmiddelen verschillen, dit is afhankelijk van het soort inzet die de brandweer heeft. De beschermingsmiddelen kunnen onderverdeeld worden in:

• Hoofdbescherming
• Gezichtsbescherming
• Gehoorbescherming
• Handbescherming
• Voetbescherming
• Bewegingsloosmelder
• Beschermende middelen voor de verkeersveiligheid
• Speciale beschermingsmiddelen
• Adembescherming
• Persoonlijke beschermingsmiddelen voor het veilig werken op hoogte.

De laatste twee punten (adembescherming en persoonlijke beschermingsmiddelen voor het veilig werken op hoogte), zullen in aparte artikelen behandeld worden. Hier is voor gekozen omdat er in dit artikel anders te diep op de stof wordt ingegaan.

Hoofdbescherming

Er zijn bij de brandweer verschillende vormen van hoofdbescherming te vinden, elk in de vorm van een helm. De helm dient de drager ervan te beschermen tegen vallend puin, vuur, vallende takken en dergelijke. Kortweg bestaan er drie soorten brandweerhelmen:

• Veiligheidshelm. Deze helm wordt gebruikt bij bepaalde hulpverleningswerkzaamheden. De veiligheidshelm is niet geschikt voor het betreden van een brandend pand of bij het zagen van bomen en dergelijke. De helm biedt hier namelijk onvoldoende bescherming voor.
• Bosbouwhelm. De bosbouwhelm wordt gebruikt wanneer men werkzaam is met de motorkettingzaag (bijvoorbeeld het omzagen van een boom die een gevaar oplevert). Deze bosbouwhelm is altijd standaard op een tankautospuit (TAS) aanwezig en dient voorzien te zijn van een gelaatscherm (gaasscherm) welke wegklapbaar is en oorkappen.
• Brandweerhelm. Deze helm is de helm die het meest gezien en gebruikt wordt. De brandweerhelm voldoet aan de gestelde Europese normen, wat wil zeggen dat de helm veilig genoeg is om een belastende binnenaanval uit te voeren (dus de inzet in een pand waar bijvoorbeeld brand is). De ademhelm (ook wel helm-maskercombinatie) is de brandweerhelm die het meest gezien is. Deze helm hoeft namelijk niet afgezet te worden wanneer het gelaatstuk van het ademluchttoestel opgezet wordt. Het gelaatstuk kan aan de zijkant van de helm bevestigd worden.

Gezichtsbescherming

Om het gezicht van de brandweerman tijdens het werk te beschermen, dient ook de gezichtsbescherming voorhanden te zijn. Om het gezicht te beschermen kan gebruik gemaakt worden van een bril of  van een gelaatscherm. De brillen die gebruikt kunnen worden zijn slijpbrillen, stofbrillen en zuurbrillen. Welke veiligheidsbril gebruikt dient te worden, is afhankelijk van het soort inzet. Daarnaast beschikken de meeste brandweerhelmen vandaag de dag ook over een 'vaste' veiligheidsbril.

De gelaatschermen beschermen de drager ervan tijdens las- en slijpwerk en zijn in diverse uitvoeringen beschikbaar. De meeste schermen die gebruikt worden zijn goudschermen, gaasschermen en doorzichtige schermen. Het goudscherm is een scherm met een laagje goud hierop, zodat de drager beschermd is tegen grote hoeveelheden stralingshitte. Het gaasscherm is ingebouwd in de bosbouwhelm en het doorzichtige scherm zien wij vaak bij hulpverleningswerkzaamheden. Hierbij kunt u denken aan een ongeval met beknelling.

Gehoorbescherming

Tijdens de inzet is het mogelijk dat de brandweerman geconfronteerd wordt met hoge geluidsniveaus, welke het gehoor kunnen beschadigen. De brandweerman of -vrouw kan hiervoor oorpluggen, gehoorwatten of gehoorbeschermers gebruiken. De betekenis van deze drie vormen van gehoorbescherming spreekt voor zich.

Handbescherming

Bij de brandweer is het dragen van handschoenen van groot belang. Dit is omdat de meeste brandweerwerkzaamheden grote risico's voor de handen met zich meebrengen. Het soort handschoen dat gedragen moet worden, is afhankelijk van het type inzet. Bij de brandbestrijding zijn er speciale blushandschoenen welke feitelijk het verlengstuk van de bluskleding zijn. Het tastzin bij deze handschoenen dient zo veel mogelijk intact te blijven. Bij de technische hulpverlening (zoals breek en sloopwerk of tijdens het werken met de motorkettingzaag) kunnen goede kwaliteit veiligheidshandschoenen voldoen.

Wanneer er gewerkt wordt met gevaarlijke stoffen zullen er chemicaliënhandschoenen gedragen moeten worden. Hierbij dient wel rekening gehouden te worden met het soort gevaarlijke stof waarmee de drager in aanraking komt. Niet elke handschoen voor gevaarlijke stoffen is bestand tegen elke stof. Wanneer de brandweerlieden aan het werk zijn met slachtoffers, moet men latex wegwerphandschoenen dragen. Dit is om besmettingsgevaar te voorkomen.

Voetbescherming

Het brandweerwerk neemt extra risico's voor de voeten met zich mee. Doorgaans maakt de brandweer gebruik van brandweerlaarzen, maar ook veiligheidsschoenen kunnen in enkele gevallen voldoen. De laarzen zijn van leer en hebben een kunststof zool. Ook kunnen deze laarzen geheel van kunststof zijn (nitril of kunstrubber). De schoenen die door de brandweer gebruikt worden, moeten voldoende bestand zijn tegen hoge temperaturen, water en chemische stoffen.

Bewegingsloosmelder

De bewegingsloosmelder is eeen zeer belangrijk persoonlijk beschermingsmiddel bij de brandweer. De brandweer heeft diverse typen bewegingsloosmelders, maar zij voldoen allen aan dezelfde eisen en hebben dezelfde functie. Het apparaat geeft een waarschuwing af (doorgaans door middel van een alarmsignaal) als de gebruiker ervan (doorgaans een brandweerman die een ademluchttoestel draagt) gedurende een periode niet bewogen heeft. Dit heeft als doel de brandweerman tijdig op te sporen mocht hij of zij in gevaar zijn, bijvoorbeeld wanneer de drager bewusteloos is geraakt of als er sprake is van een beknelling). Ook kan de bewegingsloosmelder handmatig in werking worden gezet, wanneer de brandweerman of -vrouw in gevaar is.